Био хийн түлш гэж юу вэ?

Одоо цагт эрдэмтэд маш ихээр байгалийн сэргээгдэх эрчим хүч судалдаг болсон. Жишээ нь өргөнөөр нарны энерги, далай тэнгисийн урсгалын хүч гэх мэт хэрэглэгддэг. Түүхэнд олон удаа салхины ба усны энерги ашиглаж байсан жишээ байдаг- үүний нэг жишээ бол эртний Хятадад ашиглагдаж байсан ба одоо цагт "шинээр" нээгдэж буй био хийн түлш юм.

Био хийн түлш гэж чухам юу бэ? Агааргүй орчинд төрөл бүрийн органик гаралтай бодисыг хаавал, исэлтийн процесс явагдаж, хийн түлш ялгардаг. Малчид ба тариаланчдад жилийн дотор хаягдал ялгадас ихээхэн хэмжээгээр хураагддаг. Ихэвчлэн хаягдлаа ялзарсны дараахан, бордо болгон ашигладаг. Гэвч органик хаягдлын исэлтийн явцад ялгарах дулаан ба хийн хэмжээг хүн бүр сайн мэддэггүй.

Био хийн түлш бол олон төрлийн газын хольц юм- түүний давамгайлсан бүрэлдэхүүн нь метан (CH4) 55—70% ба нүүрс хүчлийн хий (СО2) байдаг 28—43%. Мөн маш бага хэмжээгээр өөр газ, жишээ нь [H2S].

Дунджаар 70% задардаг нь органик бодис 0,18 кг метан, 0,32 кг нүүрс хүчлийн хий,  0,2 кг ус ба 0,3 кг үл задрах үлдэгдэл үлдээдэг.

Био хийн түлш үйлдвэрлэх хүчин зүйл

Органик хаягдлын задрал ба исэлт нь тодорхой төрлийн бактерийн үйл ажиллагаанаас хамаарна. Энэ учраас үйлдвэрлэгдэх хийн түлшийг бий болгох хурд нь дулаанаас шууд хамааралтай: орчин дулаан байх тусам исэлтийн ба задралын хурд өндөр байдаг. Энэ учраас анх дулаан уур амьсгалтай газруудад уг технологи үүссэн байх.
Гэвч сайн дулаалга ба халаасан ус, -20°С хүрдэг газруудад био хийн түлшийн станц барих боломж бүрдүүлдэг.
Үүнд тодорхой түүхий эдийн шаардлага тавигддаг: бактерийн үүсэлт ба үйл ажиллагаанд тохирсон орчин ба задрах материал, мөн их хэмжээгээр ус хуримтлах ёстой (90—94%). Үүнд задрах материалын орчин нь бактерийн үйл ажиллагааг саатуулах бодисоос бүрэн чөлөөлөх хэрэгтэй: жишээ нь саван, угаалгын нунтаг, антибиотик гэх мэт.

Био хийн түлш гаргахад тариалангийн ба үйлдвэрийн хаягдал бүтээгдэхүүн, малын баас, мөн бохирын ус гэх мэт ашиглаж болдог. Исэлтийн явцад саванд 3 хэсэг бүрдэх аюултай байдаг: дээд, дунд ба доод хэсэг. Дээд хэсэгт хийн бөмбөлгүүд хатуу хэсгүүдийг дээш түрснээр, хатсан хатуу тундас болдог. Энэ нь био хийн түлшийг үүсэхэд саад болдог. Дунд хэсэгт шингэн хуримтлагдаж, доод хэсгэт шавран тундас бууж үлддэг.

Бактери нь дундаж хэсэгт хамгийн их идэвхтэй байдаг. Тэр учраас савын доторхыг хоногт нэг удаа сайтар хольж хутгаж байх хэрэгтэй- хамгийн сайн нь өдөрт 6 удаа. Холилтыг механик аргаар, эсвэл гидравлик систем ашиглаж болдог- агаар шахалтын механизмаар (машинд хэсэгчлэн био хийн түлшийг чиглүүлснээр), эсвэл холилтын олон арга ба машин байдаг.

Био хийн түлшийг хуримтлах тоног төхөөрөмж

Румын улсад хийн түлш олох арга 1982 оноос ашиглагдаж ирсэн- жишээ нь нэг тоног төхөөрөмж нь одоо хүртэл гурван гэр бүлийг дулаанаар, 3-н халаагууртай энгийн хийн зуухыг хийгээр хангаж байгаа.

Европын орнуудад био хийн түлшийг хөдөө орон нутгаар маш өргөн ашиглаж байгаа. Германы Бавари ба Австрийн Форарлберг мужуудаар туршлага судлахад, био хийн түлшин станцууд дараах зарчмаар ажиллаж байсан: